Các yếu tố rủi ro và dấu hiệu cảnh báo tự tử

CN Phan Minh Tự - 

(Nhân ngày phòng chống tự tử 10/9) 

Hiểu các vấn đề liên quan đến tự tử và sức khỏe tâm thần là một cách quan trọng để tham gia vào việc ngăn chặn tự tử, giúp đỡ những người khác trong cơn khủng hoảng và thay đổi cuộc trò chuyện xung quanh vấn đề tự tử.

Theo thống kê của Trung tâm phòng chống khủng khoảng tâm lý, ở Việt Nam thanh thiếu niên thuộc độ tuổi từ 15 – 24 là nhóm lứa tuổi có ý định tự sát cao hơn cả, và tỷ lệ nữ giới có ý định tự sát cao gấp hai lần so với nam. Điều tra quốc gia về vị thành niên và thanh niên Việt Nam (năm 2010) đối với hơn 10.000 người trong nhóm tuổi này cho thấy, 4,1% người nghĩ đến chuyện tự tử, 25% đã tìm cách kết thúc cuộc sống. Các số liệu trên như một hồi chuông báo động về nạn tự tử ở vị thành niên hiện nay và vấn đề không thể xem nhẹ.

 

Tự tử không phải là điều không thể tránh khỏi đối với bất kỳ ai. Bằng cách bắt đầu cuộc trò chuyện, cung cấp hỗ trợ và giúp đỡ trực tiếp cho những người có nguy cơ, chúng ta có thể ngăn chặn các vụ tự tử và cứu sống họ. Bằng chứng cho thấy việc cung cấp dịch vụ hỗ trợ sẽ giảm khả năng tiếp cận các phương tiện tự gây hại cho bản thân và theo dõi sát đối tượng, chỉ là một trong số các hành động mà tất cả chúng ta có thể thực hiện để giúp đỡ người khác.

Các yếu tố nguy cơ cao: Yếu tố nguy cơ cao là những đặc điểm khiến đối tượng có nguy cơ chết bằng cách tự sát:

• Rối loạn tâm thần, đặc biệt là rối loạn tâm trạng, tâm thần phân liệt, rối loạn lo âu và một số rối loạn nhân cách nhất định
• Rối loạn sử dụng rượu và các chất gây nghiện khác
• Vô vọng
• Các khuynh hướng bốc đồng và / hoặc hiếu chiến
• Tiền sử chấn thương hoặc lạm dụng
• Các bệnh thể chất nặng
• Nỗ lực tự tử trước đó
• Tiền sử gia đình tự tử
• Mất việc làm hoặc tài chính
• Mất mối quan hệ
• Dễ dàng tiếp cận các phương tiện gây chết người
• Các cụm tự sát địa phương
• Thiếu sự hỗ trợ của xã hội và cảm giác bị cô lập
• Kỳ thị liên quan đến yêu cầu giúp đỡ
• Thiếu chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là sức khỏe tâm thần và điều trị lạm dụng chất kích thích
• Niềm tin văn hóa và tôn giáo, chẳng hạn như niềm tin rằng tự tử là một giải pháp cao quý cho tình huống khó xử cá nhân
• Tiếp xúc với những người đã chết do tự tử (trong đời thực hoặc qua các phương tiện truyền thông và internet)

Dấu hiệu cảnh báo nguy cơ tự tử:

Một số dấu hiệu cảnh báo có thể giúp bạn xác định xem một người thân yêu có nguy cơ tự tử hay không, đặc biệt có liên quan đến một sự kiện đau đớn, mất mát hoặc thay đổi. Nếu bạn hoặc ai đó mà bạn biết có bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, hãy tìm kiếm sự trợ giúp bằng cách gọi đến Đường dây nóng:

• Nói về việc muốn chết hoặc tự sát
• Tìm cách tự sát, như tìm kiếm trực tuyến hoặc mua súng
• Nói về cảm giác tuyệt vọng hoặc không có lý do để sống
• Nói về cảm giác bị mắc kẹt hoặc đau đớn không thể chịu đựng được
• Nói về việc trở thành gánh nặng cho người khác
• Tăng sử dụng rượu hoặc ma túy
• Hành động lo lắng hoặc kích động; cư xử thiếu thận trọng
• Ngủ quá ít hoặc quá nhiều
• Rút lui hoặc tự cô lập
• Thể hiện sự giận dữ hoặc nói về việc tìm kiếm sự trả thù
• Tâm trạng thất thường

Các yếu tố bảo vệ

• Liên hệ với các nhà cung cấp (ví dụ: cuộc điện thoại tiếp theo từ chuyên gia chăm sóc sức khỏe)
• Chăm sóc sức khỏe tinh thần hiệu quả; dễ dàng tiếp cận với nhiều loại can thiệp lâm sàng
• Kết nối mạnh mẽ với các cá nhân, gia đình, cộng đồng và các tổ chức xã hội
• Kỹ năng giải quyết vấn đề và giải quyết xung đột 

Những biện pháp cần can thiệp  khi đối tượng có ý định tự tử :

• Tiếp cận với đối tượng: Trao đổi để tìm hiểu về những khó khăn, bế tắc hiện tại, giúp họ vượt qua bế tắc và có suy nghĩ, hành động tích cực hơn. Hãy nói cho họ biết trên đời này không có gì là bế tắc cả, chỉ do mình chưa tìm ra cách giải quyết mà thôi. Cái chết không phải là giải pháp tốt mà chết đi sẽ để lại nỗi đau cho gia đình và người thân. Còn người là còn tất cả, những thiếu thốn và khó khăn trước mắt đều có thể tìm ra hướng giải quyết và rồi tất cả sẽ tốt đẹp hơn.
• Quan tâm tới họ với một thái độ chân tình và cởi mở, giúp họ nói ra hết những nỗi u uất và bức xúc của mình để cho lòng nhẹ nhõm hơn. Làm cho họ cảm thấy không còn cô đơn mà luôn luôn có những người tốt bên cạnh mình, ủng hộ mình trong cuộc sống.
• Liên hệ với các chuyên gia tâm lý, bác sỹ chuyên khoa để tìm các biện pháp điều trị phù hợp cho từng đối tượng.
• Khuyên họ sống lành mạnh, không tham gia các tệ nạn xã hội, không nghiện ngập, tránh căng thẳng. Hãy đưa họ ra ngoài, tham gia các hoạt động vui chơi, ngắm cảnh, thư giãn để đầu óc tỉnh táo hơn.
• Thường xuyên liên lạc và cung cấp cho họ những địa chỉ tin cậy để khi gặp khó khăn họ có thể tìm kiếm sự giúp đỡ.
• Hãy cất hết những phương tiện mà đối tượng có khả năng dùng để tự tử, đưa họ tránh xa những nhà cao tầng, cầu, sông, hồ..
• Với học sinh, khi gặp stress thì cha mẹ cần lắng nghe, thầy cô cần gần gũi chỉ bảo thì ý nghĩ tiêu cực nhất thời của các em sẽ được vơi đi.
• Cuối cùng, cần phải nhận thức được rằng, sự tỉnh táo của chúng ta sẽ có ích cho những người khác đang quẩn trí. Vì vậy hãy là bờ vai, là chỗ dựa về tinh thần cho những người không may gặp thất bại, bế tắc trong cuộc đời.

Tài liệu tham khảo

1. https:psychiatry-org/patients-families/suicide-prevention?